Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği – IV (WISC– IV)
Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği–IV; 6 yaş ile 16 yaş 11 ay yaş aralığındaki çocukların bilişsel becerileri hakkında bilgi sağlayan klinik bir ölçme aracıdır. Bu testte genel bir zeka bölümü (IQ) değerlendirmesinin yanı sıra dört ana alanda bilişsel beceriler değerlendirir. Bunlar: Sözel kavrama, Algısal akıl yürütme, Çalışma belleği ve İşlemleme hızıdır.
Sözel kavrama akıl yürütme, kavrama, kavram oluşturma, sözel bilgi ve sözel ifade yeteneğini ölçer. Algısal akıl yürütme görsel algı ve organizasyon, algısal akıl yürütme ve motor koordinasyonla ilgili bilgi verir. Çalışma belleğinde kısa süreli işitsel bellek, dikkat ve konsantrasyon değerlendirilir. Son olarak işlemleme hızı zihinsel işlemleme hızı, görsel algı ve organizasyon, görsel tarama, dikkat ve gayretin sürdürülmesiyle ilgili bilgiler verir. Ayrıca çocuğun uygulama esnasında motivasyonu, işbirliği, hareketliliği, dikkat ve odaklanma becerileri, dürtü kontrolü, tepki süresi, kaygı düzeyi gibi alanlarda testi uygulayan uzman tarafından gözlemlenmesi klinik olarak önemli bilgi sağlar.
WISC–IV çocuğa bireysel olarak uygulanan bir testtir ve yaklaşık 1.5-2 saat kadar sürer. Test Türk Psikologlar Derneği tarafından verilen standart eğitimi almış ve testi uygulama ve değerlendirme sertifikası olan psikologlarca uygulanır. Test sadece bir IQ değeri sunmaktan öte çocuğun bilişsel olarak güçlü ve zayıf yönlerinin değerlendirilmesi ve klinik olarak bazı durumların ayrımında önemli bilgiler sunmaktadır. Bu ve diğer testler uygulanırken çocuğun karnının tok olması, yeterli düzeyde uykusunu almış ve dinlenmiş olması önem taşımaktadır.
MOXO Sürekli Dikkat Testi
MOXO Sürekli Dikkat testi 6-12 yaş arası çocuklar ve 13-65 yaş arası yetişkinler için geliştirilmiş, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tanısını değerlendirmeye yardımcı olan, bilgisayar kullanılarak uygulanan bir nöropsikolojik testtir.
MOXO, DEHB’nin dört ana belirtisi olan dikkat eksikliği, zamanlama problemi, dürtüsellik ve hiperaktivitenin objektif olarak ölçülmesini sağlayan bir testtir. Bu dört özellik aynı yaş ve cinsiyetteki kişilere kıyaslanarak ayrı ayrı değerlendirilir ve mevcut problemin şiddetiyle ilgili bilgi verir.
MOXO diğer standart sürekli performans testlerinden farklı olarak kişinin performansını dikkat dağıtıcı görsel ve işitsel uyaranlarla birlikte, gerçek yaşamın bir benzerini oluşturmaya çalışarak değerlendirir. MOXO dikkat testi standart bir ortamda çocuğun dikkat, zamanlama, dürtüsellik, hiperaktivite düzeyleri ve bunların zamanla, görsel ve işitsel çeldiricilerle değişimi konusunda önemli bilgiler vermektedir. Bununla birlikte DEHB tanısı için MOXO dikkat testi tek başına yeterli değildir ve detaylı bir klinik ve gelişimsel değerlendirme şarttır.
CNS-VS Testi
CNS Vital Signs (CNS-VS) pek çok farklı zihinsel işlevi tek oturumda objektif bir biçimde değerlendiren nöropsikolojik bir test paketidir. Bilgisayar yardımıyla uygulanır ve 8-89 yaş arası kişileri değerlendirmede kullanılır.
CNS-VS ile uygulanan testler arasında Sözel Bellek Testi, Görsel Bellek Testi; Sembol Rakam Kodlama Testi; Dikkat Yöneltme Testi; Parmak Tıklatma Testi; Stroop Testi; Sürekli Sürekli Performans Testi (SPT); Dört Bölümlü SPT; Duyguların Algılanması Testi ve Sözsüz Akıl Yürütme Testi yer almaktadır.
Tüm bu testlerin analizi kişilerin Kompozit Bellek, Sözel Bellek, Görsel Bellek, Psikomotor Hız, Tepki Süresi, Karmaşık Dikkat, Bilişsel Esneklik, İşlem Hızı, Yürütücü İşlev, Basit Dikkat, Motor Hızı, Çalışma Belleği, Sürekli Dikkat, Sosyal Keskinlik ve Sözsüz Akıl Yürütme alanlarında güçlü ve zayıf yönlerini ve genel nöropsikolojik işlev düzeyini ortaya koymaktadır. Bu testle ortaya çıkan profil Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite, Özgül öğrenme güçlüğü, Sınırda zihinsel kapasite, Depresyon, Kafa travması ve Demans gibi klinik durumların değerlendirilmesinde önem taşımaktadır.
Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği – Gözden geçirilmiş formu (WISC-– R)
Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği –Gözden geçirilmiş formu 6-16 yaş arası çocuklarda bilişsel becerileri değerlendirmek amacıyla uygulanmaktadır.
WISC-–R genel bir IQ düzeyinin yanı sıra sözel ve performans olmak üzere iki alt alan puanı vermektedir. Sözel alanda yer alan alt testler genel bilgi, yargılama, aritmetik, benzerlikler, sözcük dağarcığı ve sayı dizisidir. Sözel alan testleriyle genel olarak soyutlama becerisi, genel kültür yeterliliği, dil becerisi, muhakeme ve işitsel beceriler ölçülür. Performans alanında ise resim tamamlama, resim düzenleme, küplerle desen, parça birleştirme, şifre ve labirent alt testleri yer alır. Performans testleri ile sebep sonuç ilişkisi, yaratıcı düşünce, görsel motor bütünleştirme ile el göz koordinasyonu değerlendirilir.
Türk çocuklarında WISC– R testinin norm çalışması 1984’de yapılmıştır. WISC– IV’ün daha güncel bir test olarak ortaya çıkması ile WISC–R’ın kullanımı giderek azalmaktadır. 2013’de norm değerleri belirlenen WISC–IV, günümüz çocuklarının bilişsel becerilerini değerlendirmede çok daha sağlıklı sonuçlar vermektedir.
DENVER II – Gelişim Tarama Testi
DENVER II – Gelişim Tarama Testi 0-6 yaş arası çocukların gelişimsel durumlarını ve sorunlarını tespit etmek ve risk altındaki çocukları belirlemek amacıyla geliştirilmiştir. Çocuğun yaşına uygun becerileri ne düzeyde sergilediği hem anne-babadan alınan bilgiler hem de çocuğun gözlemlenmesi ile belirlenir. Testi standart eğitimi almış ve testi uygulama ve değerlendirme sertifikası olan uzmanlarca uygulanır ve yaklaşık 15-30 dakika sürer.
Denver II bir zeka testi değil, bir gelişim testidir. Testin en son Türkçe standardizasyonu 2009’da yapılmıştır. Denver II, kişisel-sosyal, dil, kaba motor ve ince motor olmak üzere 4 alt testten oluşur. Kişisel-Sosyal alan insanlarla iletişim kurma ve bireysel gereksinimlerini karşılayabilme becerisini; ince motor alan el-göz koordinasyonu, nesneleri kullanabilme ve sorun çözmeyi; dil alanı işitme, anlama ve dili kullanmayı ve kaba motor alan oturma, yürüme, zıplama ve genel olarak beden koordinasyonunu değerlendirir. Test sonucunda çocuğun bu alanlarda yaklaşık kaç yaş/ay düzeyinde işlev gördüğü tespit edilir.
CAS TESTİ
İngilizce “Cognitive Assessment System” ifadesinin baş harflerinden oluşan CAS testi planlama, dikkat, eşzamanlı ve ardıl bilişsel işlemler olmak üzere dört ana alanda çocuğun becerilerini değerlendirir. Bu alanların her biri üçer alt testten oluşur. Test ayrıca zeka düzeyiyle ilgili genel bir değerlendirme yapar.
Planlama alanı bir problemi çözmek için strateji belirleme, uygun olanı seçme ve uygulama becerilerini değerlendirir. Dikkat alanı ise seçici olarak bir uyarana odaklanabilme ve diğer uyaranları göz ardı edebilme becerisi değerlendirilir. Eşzamanlı Bilişsel işlemler ayrı ayrı uyaranları entegre ederek bir bütün ya da grup oluşturma becerilerini, Ardıl Bilişsel İşlemler ise uyaranları zincire benzeyen bir biçimde özel bir sıra haline getirebilme becerilerini değerlendirir.
CAS testi uygulama ve puanlama için eğitim almış bir uzman tarafından 5-17 yaş arasındaki çocuk ve ergenlerde uygulanır. Testin uygulanması çocuğun performansına göre ortalama 1-2 saat sürer.
ÖZGÜL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ (ÖÖG) KLİNİK GÖZLEM BATARYASI
Özgül öğrenme bozukluğu çocukluk çağında görülen okuma, yazma ve matematik alanlarında öğrenmeyi etkileyen nörobiyolojik bir bozukluktur. Kişinin bu alanlarındaki başarısı kronolojik yaşı, zeka düzeyi ve aldığı eğitimle örtüşmez. Okuma alanındaki güçlük disleksi, yazma alanında disgrafi ve matematik alanında diskalkuli olarak da isimlendirilmektedir.
ÖÖG Klinik Gözlem bataryası, 1. ve 5. sınıflar arasındaki çocukların okuma (okuma hızı, okuma hataları, okuduğunu anlama), yazma (bakarak yazma, duyduğunu yazma, serbest yazma) ve matematik (sayı kavramı, zihinden hesaplama, toplama, çıkarma, çarpma gibi) alanlardaki becerilerini değerlendirir. Ayrıca okuma ve yazma sırasındaki harf hataları, harf atlama, hece atlama, sözcük atlama, ters yazma, harf karıştırma, bileşik yazma, hece ayırma, sözcük ekleme, sözcüğü yanlış yazma, imla hataları ve yavaş yazma tespit edilebilir. Bataryayla öncelik sonralık ilişkileri ve görsel bellek ve organizasyonla ilgili beceriler de değerlendirilmektedir. Test 1. sınıftan 5. sınıfa kadar olan çocuklarda uygulanır ve yaklaşık 1 saat sürer.
BÜTÜNLEŞMİŞ DİL VE OKUR-YAZARLIK BECERİLERİ TESTİ (TILLS)
Bütünleşmiş Dil ve Okur-Yazarlık Becerileri Testi (TILLS) 6-18 yaş arasındaki okul çağındaki çocuklarında sözlü ve yazılı dil becerilerini ve okur-yazarlık becerilerini değerlendirmede kullanılan araçlardan biridir. Testin uygulanması yaklaşık 1,5-2 saat sürer.
TİLLS dinleme, konuşma, okuma ve yazmayı değerlendiren alt testlerden oluşmaktadır. Bu alt testler: Kelime farkındalığı, fonetik farkındalık, hikayeyi tekrar anlatma, kelimesiz tekrar, kelimesiz heceleme, duyduğunu anlama, okuduğunu anlama, yönergeleri takip, gecikmiş olarak hikayeyi tekrar anlatma, kelimesiz okuma, akıcı okuma, yazılı ifade, sosyal iletişim, ileriye doğru sayı dizisi ve geriye doğru sayı dizisidir.
TİLLS’in Türkçe’ye uyarlaması yapılarak yakın zamanda ülkemizde kullanılmaya başlanmıştır. Henüz Türkçe için norm çalışmaları tamamlanmadığından öğrenme bozukluğu tanısında tek başına yeterli değildir. Bununla beraber test; öğrenme güçlüğüyle ilişkili alanlarda çocuğun güçlü ve zayıf yönlerini anlamak, uygun eğitsel müdahaleleri belirlemek ve becerilerde zamanla ya da eğitsel müdahalelerle meydana gelecek olumlu ve olumsuz değişimleri tespit etmekte kullanılabilir. TILLS testinin tekrar uygulanabilmesi için en az 6 aylık bir süre geçmesine dikkat edilmelidir.
